Praca osób niepełnosprawnych w Polsce to temat ostatniej już audycji wyemitowanej  w Radiu Gdańsk w ramach projektu „Godna praca to bezpieczna praca – II edycja”. Projekt realizowany jest przez Region Gdański NSZZ „Solidarność”, a finansowany w ramach funduszy norweskich.

W Polsce tylko około 30 proc. osób niepełnosprawnych jest czynnych zawodowo, a więc o wiele mniej niż w innych krajach Unii Europejskiej, gdzie średni wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi ponad 50 proc.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec czerwca 2023 r. liczba niepełnosprawnych pracujących w gospodarce narodowej wyniosła około 477 tys. osób. Co daje 3,2 proc. udziału w ogólnej liczbie pracujących.

Jakie są przepisy prawa pracy dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych zapytaliśmy Pawła Grabowskiego, zastępcę okręgowego inspektora pracy w Gdańsku

Czy osoby z niepełnosprawnościami pracujące mają jakieś szczególne udogodnienia w stosunku do osób pełnosprawnych?

– Praca i obowiązki dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych zostały zawarte w ustawie z 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Jest to szczególna ustawa, która daje osobom niepełnosprawnym dodatkowe uprawnienia, zdecydowanie w naszej ocenie, korzystniejsze niż przepisy kodeksu pracy. Mam tutaj na myśli szczególne unormowania dotyczące czasu pracy, ale też uprawnień do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, czy też zwolnień od pracy i przerw w pracy, ale pełnopłatnych. Gdyby tak pokrótce to scharakteryzować, na pewno czas pracy osób niepełnosprawnych nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Ale nasi słuchacze mogą powiedzieć: no, ale ja też mam 8 godzin i 40 tygodniowo. Jest jednak różnica, bo to sztywny czas pracy, którego nie można przekraczać i w poszczególnych dobach pracować więcej, dotyczy to też okresu tygodniowego. Natomiast osoby niepełnosprawne, które zostały zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie mogą pracować dłużej niż 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Mało tego, te 7 godzin i 35 w tygodniu tak naprawdę nie powinno powodować obniżenia ich wynagrodzenia, czyli czas się skraca, a wynagrodzenie pozostaje bez zmian. Osoby niepełnosprawne nie powinny być zatrudnione w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych, to wynika z tego, o czym już mówiłem. Taka uwaga: nie dotyczy to osób zatrudnionych przy pilnowaniu, ale też pracowników niepełnosprawnych, którzy na ich własny wniosek zgłoszą się do lekarza profilaktyka, czyli tego lekarza, który prowadzi nasze badania okresowe i ten lekarz im zezwoli na ominięcie tych przepisów, czyli będą mogli pracować dłużej, w porze nocnej, będą mogli pracować w godzinach nadliczbowych.

Idźmy dalej. Osoby niepełnosprawne mają prawo do dodatkowej przerwy 15-minutowej. Zgodnie z ustawą ta przerwa jest przeznaczona na gimnastykę usprawniającą, ale też i wypoczynek. Tak jak normalny pracownik zgodnie z kodeksem ma prawo do pełnopłatnej 15-minutowej przerwy, to osoby niepełnosprawne mają jeszcze dodatkowe 15 minut, czyli łącznie mają 30 minut wliczane do czasu pracy.

Osoby zaliczane do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nabywają prawo do dodatkowego 10-dniowego urlopu wypoczynkowego, ale warto zaznaczyć, że prawo do pierwszego dodatkowego urlopu taka osoba nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Więc jeśli mają 26 dni urlopu, przy odpowiednim stażu pracy to mają prawo do 36 dni.

Jeśli chodzi o osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, mają też prawo do uczestniczenia w turnusach rehabilitacyjnych. W roku liczba dni nie powinna przekraczać 21 dni, ale co istotne, jeśli potrzebują badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych czy usprawniających czy też zaopatrzenia ortopedycznego w tym naprawy protez, to również mają prawo do zwolnienia, jeżeli tych czynności nie mogą wykonać poza czasem pracy. To są pokrótce te prawa.

– W Polsce tylko około 30 procent osób z niepełnosprawnościami jest czynnych zawodowo, w innych krajach Unii Europejskiej ten wskaźnik wynosi 50 procent. Z czego, pańskim zdaniem, wynika ta różnica?

– To pracodawcy decydują, czy będą chcieli zatrudniać osoby niepełnosprawne. Jednak te elementy, które wymieniłem, które dają osobom niepełnosprawnym dodatkowe przywileje, też może dla niektórych pracodawców być problemem. Na przykład przy pracy na trzy zmiany i w tym jest praca nocna, to pracodawca będzie się dobrze zastanawiał, czy osobę niepełnosprawną zatrudnić, jeżeli ona ma zakaz pracy w nocy. Wymiar 7 godzin i 35 dni może również być blokadą. Myślę jednak, że to jest kwestia pewnego podejścia do problemu. Mamy teraz statystyki, które pan wymienił na dzień dzisiejszy. Myślę, że warto by było przyjrzeć się jak to było w latach, czyli cofnąć się np. o 20 lat i zobaczyć, jaki wtedy osoby niepełnosprawne miały dostęp do rynku pracy w Polsce. W mojej ocenie zdecydowanie lepiej nie było.

Zapraszamy na konferencję

Region Gdański NSZZ „Solidarność” i Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku zapraszają na konferencję dotyczącą problemów osób niepełnosprawnych w miejscu pracy.

Konferencja, która  organizowana jest w ramach projektu „Godna praca to bezpieczna praca – druga edycja”, odbędzie się 23 lutego 2024 roku, w sali BHP Stoczni Gdańskiej.

Więcej o konferencji plus program…>>

Audycja wyemitowana została 22 stycznia 2024 roku.

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.